HĐPHPBGDPL - BAN TƯ PHÁP XÃ THANH BÌNH THỊNH

CHƯƠNG TRÌNH TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN HỆ THỐNG TRUYỀN THANH CỦA ĐỊA PHƯƠNG NĂM 2022

BÀI TUYÊN TRUYỀN TRÊN HỆ THỐNG ĐÀI TRUYỀN THANH XÃ

MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG

I. Kết cấu của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được Quốc hội ban hành ngày 17 tháng 11 năm 2010 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2011. Luật thay thế cho Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999.

Về mặt kết cấu, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng gồm 6 Chương, 51 Điều. Các nội dung chính của Luật bao gồm:

- Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng;

- Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh;

- Trách nhiệm của tổ chức xã hội;

- Giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng;

- Quản lý nhà nước.

II. Nội dung của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

1. Nội dung thứ nhất về quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng

Từ thực tế triển khai công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam hơn 10 năm qua; kết hợp tham khảo quy định của nhiều nước trên thế giới, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định 8 quyền cơ bản của người tiêu dùng.

Đối với người tiêu dùng Việt Nam, cần đặc biệt lưu ý một số quyền sau:

- Quyền được cung cấp thông tin: Quyền được yêu cầu người bán cung cấp thông tin đủ và chính xác về hàng hóa, dịch vụ trước khi giao dịch, kèm theo đó là các thông tin liên quan đến bảo hành, khuyến mại, hướng dẫn sử dụng…Quyền được cung cấp thông tin là quyền cơ bản, có vai trò quan trọng hàng đầu trong số 8 quyền của người tiêu dùng. Chỉ khi được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, người tiêu dùng mới có cơ hội thực hiện tốt các quyền còn lại. Trong những năm gần đây, sự xuất hiện và phát triển của ngành bán hàng qua tivi đã đi kèm nhiều biến tướng lừa đảo, trong đó là vấn nạn quảng cáo thông tin gian dối, thổi phồng chức năng của hàng hóa, gây nhầm lẫn và lừa đảo người tiêu dùng. Nhiều người tiêu dùng đã tin những lời quảng cáo qua tivi để rồi mua phải những hàng hóa kém chất lượng, không đúng như nội dung quảng cáo.

- Quyền được lựa chọn. Trước đây và ngay tại Hà Nội vào thời gian gần đây, người tiêu dùng thường hay phản ánh về nạn bị bắt ép mua bán hoặc nguy hiểm hơn là nạn “cơm tù” trên những quốc lộ từ Bắc vào Nam. Quyền được lựa chọn quy định rõ người tiêu dùng có quyền quyết định mua hay không mua hàng hóa, dịch vụ; quyết định về cách thức và điều kiện mua bán. Người tiêu dùng có quyền từ chối nếu bên bán không cung cấp hoặc không đáp ứng được nhu cầu mua bán của mình. Các hành vi đe dọa, bắt ép người tiêu dùng thực hiện giao dịch là hành vi bị cấm theo quy định của Luật.

- Quyền được góp ý. Người tiêu dùng Việt Nam có thói quen “chín bỏ làm mười”, “ một điều nhịn là chín sự lành”. Rất nhiều hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng, mặc dù bị phát hiện rõ ràng nhưng vì thói quen trên nên không được đưa ra ánh sáng, cảnh báo cho những người khác biết. Thói quen này đã tiếp tay cho các hành vi sai trái ngang nhiên tiếp diễn và ngày càng trắng trợn hơn. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định người tiêu dùng được quyền góp ý với người bán về cách thức bán hàng, cung cấp dịch vụ của họ; về chất lượng dịch vụ cũng những hành vi khác mà người tiêu dùng cảm thấy không hài lòng. Bên bán có trách nhiệm tổ chức các hình thức để tiếp nhận, lắng nghe ý kiến của người tiêu dùng.

- Đi kèm với quyền góp ý là quyền được khiếu nại và được bồi thường của người tiêu dùng. Người tiêu dùng, sau khi góp ý với các bên liên quan mà không được đảm bảo quyền lợi của mình thì có quyền tố cáo, khiếu nại lên các cơ quan, tổ chức cao hơn để bảo vệ quyền của mình. Các đơn vị, tổ chức này có trách nhiệm tiếp nhận và hỗ trợ người tiêu dùng thực hiện quyền lợi của họ.

- Liên quan đến quyền được tư vấn, hỗ trợ, hướng dẫn kiến thức, trong thời gian gần đây, Cục Quản lý cạnh tranh và các tổ chức, đơn vị liên quan đang thực hiện nhiều hoạt động nhằm nâng cao quyền này cho người tiêu dùng. Người tiêu dùng cần biết là khi có thắc mắc hoặc vướng mắc liên quan tới luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, người tiêu dùng có quyền liên hệ tới các cơ quan quản lý liên quan để đề nghị tư vấn, hướng dẫn và giúp đỡ. Các đơn vị, tổ chức này có trách nhiệm hướng dẫn và giúp đỡ người tiêu dùng.

Đi kèm với các quyền cơ bản nêu trên, Luật đồng thời cũng quy định về nghĩa vụ của người tiêu dùng. Theo đó, để có thể bảo vệ quyền lợi của mình, trước hết, người tiêu dùng phải có nghĩa vụ thực hiện những quy định về kiểm tra hàng hóa trước khi sử dụng, lựa chọn hàng hóa có nguồn gốc, sử dụng hàng hóa theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất... Và một điều quan trọng là ý thức xây dựng cộng đồng của người tiêu dùng. Cá nhân người tiêu dùng cần có ý thức nâng cao tinh thần phát giác vi phạm, khi phát hiện phải nhanh chóng thông tin cho cơ quan hữu trách và cảnh báo cho người tiêu dùng khác để phòng tránh các vi phạm tiếp diễn.

2. Nội dung thứ hai về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.

Tổ chức, cá nhân khi kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải thực hiện đầy đủ các quy định của các văn bản pháp luật liên quan trong các lĩnh vực: Giá, Quảng cáo…Từ góc độ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật quy định một số điều khoản cụ thể và đi sâu hơn. Ví dụ,

- Trách nhiệm đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung. Doanh nghiệp kinh doanh một trong chín mặt hàng theo quy định của Quyết định 02 của Thủ tướng Chính phủ phải thực hiện đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung tại cơ quan có thẩm quyền và có trách nhiệm thông báo, sử dụng mẫu hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung  đã được chấp nhận trong quá trình giao dịch với khách hàng.

- Trách nhiệm liên quan đến cung cấp thông tin: Luật bổ sung trách nhiệm của bên thứ ba là các đài truyền hình, công ty thực hiện dịch vụ quảng cáo trong việc đảm bảo cung cấp thông tin chính xác và đầy đủ. Theo đó, các đơn vị này chịu trách nhiệm liên đới trong quá trình thực hiện các nội dung quảng cáo phát sóng trên truyền hình.

- Liên quan đến trách nhiệm bảo hành, Luật bổ sung một số nội dung mới, cụ thể: nếu thực hiện bảo hành từ ba lần trở lên mà không khắc phục được lỗi thì người tiêu dùng được quyền yêu cầu đổi mới hoặc lấy lại hàng hóa; thời gian bảo hành không được tính vào thời hạn bảo hành.

Ngoài ra, Luật cũng quy định về trách nhiệm của người bán trong việc bảo vệ thông tin cá nhân của người tiêu dùng, trách nhiệm thông báo và xin ý kiến trước khi chuyển giao thông tin cá nhân người tiêu dùng cho bên thứ ba. Đặc biệt, trong quá trình giao dịch, bên bán có trách nhiệm cung cấp cho người mua hóa đơn hoặc chứng từ mua bán.

Riêng đối với đối tượng người bán là các cá nhân hoạt động thương mại độc lập thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh (tiểu thương, người bán rong), Nghị định số 99/2011/NĐ-CP dành riêng một Chương 2 để quy định về trách nhiệm của đối tượng này trong hoạt động giao dịch với người tiêu dùng. Trong mục nội dung này, một quy định nhằm hạn chế tình trạng cân gian, bán điêu của người bán là việc quy định trách nhiệm của các ban quản lý chợ trong việc đặt và duy trì cân đối chứng để người tiêu dùng tự kiểm tra về số lượng, khối lượng của hàng hóa.

3. Nội dung về trách nhiệm của tổ chức xã hội tham gia hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Bên cạnh các quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ của người tiêu dùng, của doanh nghiệp, Luật cũng quy định về trách nhiệm của tổ chức xã hội trong hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Các quy định về trách nhiệm của các tổ chức xã hội được xây dựng trên nguyên tắc “xã hội hóa”, khuyến khích các thành phần của nền kinh tế tham gia vào công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. So với các quy định trước đó, Luật và Nghị định bổ sung quyền của tổ chức xã hội được tự mình khởi kiện các vụ việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; được giao thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và được hỗ trợ kinh phí từ ngân sách khi thực hiện các nhiệm vụ này. Các quy định này thực sự đã khuyến khích và tạo điều kiện để các tổ chức xã hội có thể thực hiện tốt công việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của mình.

4. Nội dung về giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Nghị định quy định và hướng dẫn về các cách thức người tiêu dùng có thể sử dụng khi quyền lợi của mình bị xâm phạm. Theo đó, người tiêu dùng đầu tiên có thể thương lượng với người bán để giải quyết vấn đề. Nếu thương lượng không thành, người tiêu dùng có thể đề nghị bên thứ ba tổ chức hòa giải. Bên thứ ba có thể là các hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, các phương tiện thông tin đại chúng; UBND các cấp hoặc các tổ chức có liên quan. Trường hợp thương lượng và hòa giải không thành, người tiêu dùng có thể sử dụng Trọng tài hoặc kiện lên Tòa để giải quyết vụ việc của mình.

Quy định của Luật cũng dành nhiều “khuyến khích” cho người tiêu dùng khi sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp. Ví dụ, người tiêu dùng không phải nộp tạm ứng án phí, tạm ứng lệ phí Tòa án hoặc đổi ngược trách nhiệm chứng minh lỗi cho bên bán.

5. Nội dung về quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Theo quy định của Luật và thực tế triển khai công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời gian vừa qua, ở cấp Trung ương, Bộ Công Thương chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cục Quản lý cạnh tranh là cơ quan giúp Bộ trưởng Bộ Công Thương thực hiện nhiệm vụ này. Ở cấp địa phương, UBND các cấp thực hiện quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại địa phương. Sở Công Thương là cơ quan giúp Chủ tịch tỉnh quản lý nhà nước tại địa phương.

Bên cạnh vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước, thực tế cũng cho thấy vai trò của các hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, các phương tiện thông tin đại chúng trong việc phát hiện, truyền tải và xử lý các vụ việc bảo vệ.

        Phê duyệt nội dung                                              Biên soạn nội dung

        CHỦ TỊCH HĐPHCTPBGDPL                                 CÔNG CHỨC TƯ PHÁP

       Đoàn Ngọc Hường                                              Nguyễn Trọng Vinh